Bu Şehirde Aristocuların mı Elleri Kanlı, Platoncuların mı Gözyaşları Kırmızı

İllüstrasyon: Sabian

Franco, Mussoli, Hitler ve Yugoslavya’dan sonra tümünde lehçeler, diller, söylemlerle sosyolojik ayrım yaşayan her yeni rejim için ortak dil, söylem, edebiyat ve yeni kökler yaratmanın elzem olduğu milliyetçi icatlar gerekliydi. Bir idea olarak fenomenini tarihselleştirmeyen her balkan toplumu kendine özgü totaliter sarkıtlarını doğurdu. Yeni ulusal devletlere yeni İlyada’lar, Odyssea’lar lazımdı. Bu geç doğumun nefes alabilmesinin en kolay ve güçlü yöntemi kahramanlık menkıbeleriyle patolojik bir neferi toplum yaratmaktı. Franco’nun Bask’ları baskılamak için yoğun kullandığı ‘’Milli’’ eğitim yapısı Islah, disiplin, itaat, vatan, millet, kahramanlık imgeleriyle marş, and, törenlerle kendinden olmayanı ötekileştiren, güce tapan, menkıbeleri sorgulamadan itaat eden neferleri oluşturdu. Her şey yerli yerinde görünüyordu ama yine de bunun maskelenmesine ihtiyaç vardı. Uygarlık, medeniyet, çağdaşlık, sivil, toplumsal kelimelerini içeren dönemin modern sistemleri olan sivil anayasalar, medeni kanunlar neferi menkıbeler üzerine kurulmuş toplumların retoriğidir.

Aristoteles’te insan yaşamı; Oikos ve Polis olmak üzere dualistiktir. Oikos insanın mit, duyum ve güdüleriyle yaşama biçimiyken, Polis insan aklının ve insan aklının yansıması olan dilin sergilendiği, fikirlerin, kavramların, ortak değerlerin müzakere edildiği mekan, uygarlığın, varlığın ve değerin evidir. Aristoteles’in Polis tanımı ‘’Civilisation’’ un, sivilleşmiş toplumun temel tanımıdır. Osmanlı modernleşmesinin ana kavramlarından olan medeniyet ve temeddün 19.yüzyılda ‘’Civilisation’’ karşılığı olarak cem olma, şehirli olma anlamına gelen temeddün benimsenmiş daha sonra yeni Osmanlıcada ‘’medeniyet’’ tercih edilmiştir. Günümüzde medeni, kentli, asker olmayan, üniformasızın karşılığına denk gelen ‘’Sivil’’ Fransızcada ‘’Civil’’ uygarlığa ait, uygar, Latincede ‘’Civilis’’ kentli, kentsel, Yunancada ‘’Polis’’ kent, devlet, Arapçada ‘’Medeni’’ Medineli etimolojik karşılık buluyor. Şehir, Latincede ‘’sivil’’ üzerinden türeyip ‘’Civitas’’ olurken, Farsçadan Türkçeye mevcut erkten, hükümdardan ‘’şahr’’ olarak, şah’tan türüyor.  Yargı çevresi, hüküm alanı’nın olgu karşılığı olan ‘’Medine’’ de yaşayan ‘’Medeni’’ insan, şahın hüküm alanındaki ‘’şehirli’’ oluyor. Edebi literatürde Fransızlar " Je m'appelle René Descartes " Benim adım René Descartes derken , Japonlar "Descartes René suis nomme" Descartes Rene Benim Adım der. Biri ‘’ben’’ diyerek kendini, özneyi öncelikli ifade biçimi olarak topluma sunarken,  diğeri önceye kendine karşılık gelen imgeyle tanımlayan bir varlık olarak sunar. Böylelikle ‘’Civisilation’’ önce dilde oluşuyor ya da ‘’ben ve diğerleri’’ olarak izole ediyor. Totaliter her rejim bu izolasyonu önce dilde sonra yaşam biçiminde ‘’ıssız’’lıkla karakterize ediyor. Yaygın söylemin aksine Hannah Arendt’e göre totalitarizm iktidarın olmadığı bir rejimdir. İnsanı felsefenin ve siyasal eylemin merkezine yeniden yerleştirmek, yeni totaliter tavırları engellemenin tek yoludur. Anlamak, hissederek eyleme geçmek demektir. Çünkü totalitarizmin zaferini sağlayan fikirler değil, eylemlerdir. Totalitarizm, değeri, edimi ayrıştırır, insanı her türlü bağlanma veya güvenme duygusundan uzaklaştırıp çölleştirir, dünyaya yeni bir fikir gelmesinden ya da salt edimden, ‘’yapmak’’tan korkmaz,  onun ortak bir anlam oluşturacak fikri ilhamından korkar. İnsanı evrensel bir referans olarak değil, somut içeriği olan bir varlık olarak kavramak gerekir.

Kim bilir, belki bu kadar neferin olduğu yerde yaşamak ve yaşatmak için mitosu yıkmak yerine, mitin içinde miti sorgulamak, logosun faşisti olmak gerekir.